Choroby oczu, ich przyczyny, objawy i leczenie.
Jaskra to schorzenie oczu, które może doprowadzić do trwałego, nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego (neuropatii nerwu wzrokowego) a co za tym idzie do pogorszenia widzenia, a nawet do utraty wzroku.Neuropatia jaskrowa może być spowodowana podwyższonym ciśnieniem w gałce ocznej (ciśnienie wewnątrzgałkowe) lub zaburzeniami ukrwienia nerwu wzrokowego. Oba mechanizmy mogą powodować różnego stopnia uszkodzenie nerwu wzrokowego.
Czynniki ryzyka wystąpienia jaskry:
Osoby mające od 1 do 3 ww. czynników ryzyka, powinny badać oczy 2 razy w roku. Osoby o większej licznie czynników – powinny bezzwłocznie skontaktować się z lekarzem. Choroba przebiega zazwyczaj podstępnie, ponieważ u przeważającej części pacjentów ciśnienie wewnątrzgałkowe albo jest niewiele podwyższone (pacjent tego nie odczuwa), albo mieści się w statystycznej normie. W jej wczesnych stadiach u większości pacjentów nie występują żadne objawy. Oczy nie bolą, a pogorszenie widzenia następuje powoli, niezauważalnie dla pacjenta - dlatego o jaskrze mówi się, że to "cichy złodziej wzroku".
Diagnoza jaskry we wczesnym stadium choroby wymaga wykonania szeregu specjalistycznych badań, nie tylko pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego. Wczesne rozpoznane jest bardzo ważne, ponieważ zazwyczaj można uniknąć całkowitej utraty widzenia, jeżeli leczenie jest odpowiednie i podjęte w odpowiednim czasie. Należy pamiętać, że zmian jaskrowych nie można wyleczyć (nie można "naprawić" uszkodzonego nerwu wzrokowego) - leczenie ma na celu stabilizację zmian lub spowolnienie progresji schorzenia.
Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD - Age-related Macular Degeneration) zwane potocznie zwyrodnieniem plamki żółtej jest chorobą oczu, która doprowadza do częściowej lub całkowitej nieodwracalnej utraty widzenia centralnego. Przyczyną jest uszkodzenie plamki żółtej, części siatkówki odpowiedzialnej za najdokładniejsze widzenie - ostrość obrazów oraz rozpoznawanie kolorów. Choroba rozwija się po 50 roku życia. Szybciej rozwija u osób, z obciążeniem rodzinnym. Częstość występowania zwyrodnienia plamki żółtej zwiększa się wraz z wiekiem. U osób po 45-50 roku życia częstość zachorowania wynosi 8%, a w przypadku populacji 80-latków osiąga 40%. W Polsce szacuje się, że liczba chorych na AMD wynosi ponad milion, a na całym świecie 30-40 mln. Dane statystyczne wielu krajów wskazują na wzrastającą tendencję zachorowalności na zwyrodnienia plamki żółtej, co jest związane z wydłużeniem długości życia w krajach wysoko rozwiniętych, i dlatego tam, AMD jest jedną z głównych przyczyn nieodwracalnego obniżenia ostrości wzroku u osób powyżej 50 roku życia. Dlatego określenie "epidemia ślepoty" używane w związku z tą chorobą wydaje się mieć uzasadnienie.
Przyczyny AMD
Do najważniejszych przyczyn wystąpienia zwyrodnienia plamki żółtej, poza wiekiem i uwarunkowaniem genetycznym, zalicza się promieniowanie ultrafioletowe (zbyt ostre światło słoneczne) oraz niedobór mikroelementów, takich jak: selen, cynk, witaminy E i C. Szkodliwe działanie wyżej wymienionych czynników zewnętrznych prowadzi do powstania tzw. wolnych rodników. Wolne rodniki są bogatymi w energię cząsteczkami, niestabilnymi pod względem chemicznym. Powstają one w naszym organizmie w wyniku procesów przemiany materii i wpływu otaczającego nas świata. Wolne rodniki przyspieszają starzenie się komórek i mogą prowadzić do ich śmierci, jeśli nie zostaną zneutralizowane. Siatkówka, a w szczególności plamka, której zapotrzebowanie na energię jest wysokie, to idealne miejsce powstawania wolnych rodników. Nadmiar wolnych rodników może prowadzić do powstania takich chorób oczu jak zaćma czy AMD. W młodym wieku wolne rodniki nie stanowią problemu dla organizmu. Utrzymywany jest stan równowagi, co pozwala je neutralizować. Wykorzystywane są do tego witaminy i mikroelementy, zwane antyoksydantami, które pochodzą z pożywienia.
Czynniki ryzyka
Czynniki ryzyka wystąpienia AMD dzieli się na niemodyfikowalne (niezależne od nas) oraz modyfikowalne (te, na które mamy wpływ). Do czynników niemodyfikowalnych należą:
Modyfikowalne czynniki ryzyka to:
Objawy
Pierwsze objawy zwyrodnienia plamki żółtej są trudne do uchwycenia i niecharakterystyczne. Może wystąpić dyskomfort w trakcie wykonywania codziennych czynności, takich jak pisanie, czytanie czy sznurowanie butów. Litery stają się niewyraźne i zamazane, a oglądane przedmioty zniekształcone. Bardzo charakterystyczne dla tej choroby jest występowanie mroczka centralnego, czyli ciemnej plamy w środku oglądanego obrazu. Postęp choroby powoduje stopniowe powiększanie mroczka centralnego z coraz większym zanikiem ostrości, kontrastu i barw w pozostałej części pola widzenia. Z czasem chory centralnie nie widzi już nic poza ciemną plamą. Zwyrodnienie plamki żółtej może postępować powoli i początkowo bezobjawowo. Pierwsze oznaki choroby pojawiają się w momencie późnego jej stadium, gdy znaczna część plamki żółtej uległa już uszkodzeniu. Wyróżniamy dwie postacie AMD – suchą i wysiękową. Postać sucha charakteryzuje się występowaniem druzów, czyli złogów odkładających się w okolicy dołka środkowego. W postaci wysiękowej tworzą się nowe patologiczne naczynia krwionośne, które są kruche i często dochodzi do ich uszkodzenia. Konsekwencją tego są wylewy krwi doprowadzające do zaburzeń widzenia.
Leczenie
Dotąd nie ma skutecznego sposobu leczenia suchej postaci AMD, można tylko spowolnić postęp choroby. Postępowanie w tej postaci AMD sprowadza się do zapobiegania rozwojowi już istniejącego zwyrodnienia, a przede wszystkim do zmniejszenia ryzyka przejścia i w postać wysiękową. W przypadku postaci wysiękowej stosuje się terapię mającą na celu zahamowanie tworzenia się nowych naczyń krwionośnych. Obecnie najbardziej efektywną metodą są iniekcje (zastrzyki) tzw. preparatów anty- VEGF do wnętrza gałki ocznej
Inaczej określana kataraktą, jest chorobą oczu prowadząca do zmętnienia soczewki częściowego lub całkowitego. Występuje głównie u osób starszych, po 60 roku życia i może doprowadzić do znacznej utraty wzroku. Zaćma może również być skutkiem terapii sterydami, konsekwencją jaskry, cukrzycy oraz urazów oczu. Do zmętnienia soczewki przyczyni się również silne promieniowanie ultrafioletowe i radioaktywne. Do najczęstszych objawów zaćmy należą:
Zaćma może rozwijać się przez bardzo długi okres czasu, bezobjawowo i bezboleśnie. Jedynym rodzajem leczenia jest leczenie operacyjne.
Jest to najczęstsza choroba oczu, charakteryzująca się takimi objawami, jak: zaczerwienienie oczu, pieczenie, swędzenie, kłucie, uczucie ciała obcego w oku, światłowstręt, łzawienie, ciężkość i sklejenie rzęs oraz powiek po przebudzeniu. Symptomy te występują w różnym stopniu nasilenia, w zależności od typu i czasu trwania choroby. Przyczyny zapalenia spojówek mogą być bardzo różne - od typowych czynników drażniących (dym, pył, wiatr, zanieczyszczenia powietrza, itd.), nieprawidłowego wydzielania lub składu łez, aż do różnego typu zakażeń. Przyczyną może być także nieodpowiednia korekcja wady wzroku, źle dobrane soczewki kontaktowe, ogólne wyczerpanie organizmu, czy zbyt długie patrzenie w ekran monitora komputera, albo telewizora.
Jest to często występująca choroba oczu. Polega na niedostatecznym wydzielaniu łez lub na nieprawidłowym ich składzie. W konsekwencji, zarówno rogówka, jak i spojówki nie są dostatecznie nawilżone, przez co stają się podatne na zakażenia drobnoustrojami oraz wpływ czynników drażniących. Przyczynami niedoboru łez mogą być: suche powietrze (np. z powodu ogrzewania czy klimatyzacji) oraz długie wpatrywanie się w monitor komputera. Wszystko to powoduje, że zbyt rzadko mrugamy i łzy nie są rozprowadzane po powierzchni gałki ocznej. Często stwierdza się zespół suchego spowodowany zaburzeniem funkcji gruczołów Meiboma (powiekowych), co powoduje nadmierne parowanie łez. Najczęściej w przebiegu zespołu suchego oka występują:
Objawy nasilają się pod koniec dnia, w związku z długotrwałą pracą wzroku (wielogodzinne czytanie czy praca przy komputerze) lub ekspozycją na niekorzystne czynniki środowiskowe (wiatr, zimne powietrze, słońce). Suche oczy najczęściej występują u osób żyjących w klimacie umiarkowanym i narażonych zimą na niższy poziom wilgotności powietrza, związany np. z systemami ogrzewania. Istotnym celem leczenia jest unikanie szkodliwych czynników zewnętrznych, wpływających na powstanie zespołu suchego oka. Podstawą leczenia zespołu suchego oka jest dostarczanie oczom brakujących łez, czyli stosowanie preparatów sztucznych łez. Każdy z nich w swoim składzie zawiera wodę oraz substancje o dużej lepkości, których zadaniem jest wiązanie wody i zatrzymywanie jej na powierzchni oka. Dodatkowo ich właściwości fizyczne sprawiają, że na powierzchni rogówki i spojówek tworzy się jednolita warstwa, która chroni przed wysychaniem i jednocześnie wyrównuje nierówności i ubytki nabłonka rogówki. Dużą rolę w leczeniu suchych oczu odgrywa odgrywa również prawidłowa dieta oraz leczenie chorób będących przyczyną zespołu suchego oka. Dowiedz się więcej, jak nawilżać oko.
Narząd wzroku może być miejscem chorób alergicznych. Spojówka jest bardzo częstym miejscem odczynu alergicznego, ze względu na jej bezpośredni kontakt z alergenami środowiska zewnętrznego. Wyróżniamy kilka rodzajów alergii oczu. Zwykle przyczyną jest narażenie oka na czynnik drażniący – alergen w postaci np. pyłków, roztoczy kurzu, składników chemicznych kosmetyków czy zanieczyszczeń innego rodzaju. Najczęściej spotykane objawy to: swędzenie i pieczenie oczu, zaczerwienienie, łzawienie oraz ewentualnie obrzęki powiek. Alergie można leczyć farmakologicznie, jednak podstawową zasadą jest unikanie alergenu. O tym, jak walczyć z alergią należy rozmawiać z lekarzem okulistą oraz lekarzem alergologiem. Dowiedz się więcej o alergicznych chorobach narządu wzroku.
Powiązane artykuły:
10 domowych sposobów na dolegliwości oczu - fakty i mity >>
Popularne fakty i mity na temat oczu >>
Czynniki negatywnie wpływające na oczy >>
dr n. med. Małgorzata Mulak, lekarz okulista
