Oko jest jednym z najważniejszych narządów zmysłów. Dostarcza około 80% informacji o otoczeniu. Do procesu analizy odebranych przez oczy sygnałów angażowane jest ponad 10% wszystkich komórek nerwowych w mózgu. Dzięki temu, każdy człowiek nie tylko patrzy, ale też rozumie to, co widzi.
Narząd wzroku składa się z gałki ocznej, odbierającej wrażenia wzrokowe, dróg wzrokowych, które przewodzą bodźce wzrokowe oraz ośrodków wzrokowych w korze mózgu, w których obraz jest przetwarzany.
Gałka oczna stanowi narząd optyczny, o mocy ok. 60 Dioptrii, z czego ok. 2/3 przypada na rogówkę.W oku normowzrocznym (bez wady wzroku) ma kształt zbliżony do kuli o średnicy około 24 milimetrów i umiejscowiona jest w przedniej części oczodołu. Wypełniona jest w większości tak zwanym ciałem szklistym, bezpostaciową substancją znajdującą się pod ciśnieniem, dzięki czemu zachowuje swój kulisty kształt.
Gałka oczna składa się z trzech błon: zewnętrznej błony włóknistej (twardówka i rogówka), środkowej naczyniowej (tęczówka, ciało rzęskowe, naczyniówka) oraz wewnętrznej (siatkówka). Najbardziej zewnętrzną warstwę tworzy nieprzezroczysta twardówka, która w części przedniej przechodzi w przezroczystą rogówkę. Razem stanowią one sztywny, ale elastyczny szkielet gałki ocznej. Rogówka dodatkowo jest głównym elementem załamującym światło w oku. Za rogówką bezpośrednio znajduje się tęczówka – to ona odpowiada za kolor oczu. Tęczówka posiada otwór zwany źrenicą, której szerokość zmienia się zależnie od natężenia światła. Pomiędzy rogówką, a tęczówką znajduje się komora przednia, wypełniona przeźroczystym płynem.
Błona środkowa to błona naczyniowa. Składa się z trzech części - tylna część to naczyniówka, część środkową stanowi ciało rzęskowe, a część przednią tęczówka. Główną rolą naczyniówki jest odżywianie zewnętrznych warstw siatkówki, to w niej znajdują się naczynia krwionośne. Ciało rzęskowe utrzymuje w odpowiedniej pozycji soczewkę. Tęczówka jest najbardziej do przodu wysuniętą częścią błony naczyniowej. Spełnia ona bardzo ważną rolę, ponieważ reguluje ilość światła wpadającego do wnętrza oka (można ją porównać z przesłoną w aparacie fotograficznym) przez środkowy otwór nazywany źrenicą. Mięśnie tęczówki regulują dopływ światła do wnętrza oka, poprzez zwężanie lub rozszerzanie źrenicy. Przykładowo, jeśli światło jest mocne, źrenica zwęża się do 2 mm, jeśli słabe, rozszerza się do szerokości nawet 8 mm (zwłaszcza w nocy).
Wewnętrzna błona to siatkówka i to ona odbiera obraz. Siatkówka ma bardzo skomplikowaną budowę. Składa się z kliku warstw komórek, wśród których znajduje się warstwa komórek nabłonka barwnikowego, komórki fotoreceptorów (pręciki i czopki) oraz komórki nerwowe i glejowe. Pręciki odpowiadają za widzenie zmierzchowe, natomiast czopki za rozpoznawanie barw i widzenie dzienne. Pręcików jest około 120 milionów, czopków około 6 milionów. W centralnej części siatkówki znajduje się plamka żółta, która jest odpowiedzialna za najdokładniejsze widzenie, ponieważ jest miejscem skupienia największej ilości czopków. Pręciki za to występują rozsiane na całej siatkówce, poza plamką żółtą. Nosowo od plamki znajduje się tarcza nerwu wzrokowego która pozbawiona jest komórek światłoczułych (jest niewrażliwa na światło) i jest miejscem połączenia komórek światłoczułych z nerwem wzrokowym.
Soczewka jest umieszczona między tęczówką a ciałem szklistym za pomocą wiązadeł. Z jednej strony spotyka się z ciałkiem szklistym, z drugiej z cieczą wodnistą, która oddziela soczewkę od rogówki. Soczewka jest drugą po rogówce powierzchnią załamującą światło w oku. Jest też elastyczna i dzięki ruchom wiązadeł może zwiększać lub zmniejszać swoją moc. Jest to tzw. zjawisko akomodacji, gdzie w przypadku przedmiotów będących daleko, soczewka się spłaszcza, a w przypadku rzeczy będących blisko patrzącego, soczewka staje się wypukła. Umożliwia to ostre widzenie niezależnie od odległości. U osób starszych, w wyniku pogrubienia i zmniejszenia elastyczności soczewki oraz ciała rzęskowego ten mechanizm (zdolność akomodacyjna, czyli przystosowanie oka do patrzenia z bliskiej odległości) ulega osłabieniu, dlatego oddala się punkt bliży wzrokowej.
Gałka oczna poruszana jest przez sześć mięśni gałkoruchowych. Mięśnie utrzymują oczy w pozycji równoległej i umożliwiają ruchy gałek ocznych. Większym odchyleniom gałki ocznej towarzyszy najczęściej wykonanie ruchu całą głową.
Ochronę gałki ocznej zapewniają:
Oko połączone jest z układem nerwowym poprzez nerw wzrokowy. Należy pamiętać, że w związku z tym obraz, który ostatecznie widzimy powstaje nie w oku, a w mózgu.
Powiązane artykuły:
Wady wzroku >>
Schorzenia oczu, astygmatyzm, asymetria gałek ocznych >>
Ciekawostki >>
dr n. med. Małgorzata Mulak, lekarz okulista
