Dno oka prawdę Ci powie

Badanie dna oka jest jednym z podstawowych badań okulistycznych, w czasie którego okulista ocenia stan tylnego odcinka oka. Badanie to pozwala ocenić stan siatkówki (w tym plamki żółtej), naczyń krwionośnych oraz tarczy nerwu wzrokowego, co pozwala zdiagnozować nie tylko niektóre choroby okulistyczne, ale także wiele schorzeń ogólnoustrojowych. Dla niektórych pacjentów „badanie dna oka” brzmi strasznie i obawiają się tego badania. A tak naprawdę jest to badanie proste, w miarę szybkie, nie wymagające od pacjenta jakiegoś specjalnego wcześniejszego przygotowania, a przy tym bardzo istotne.

Najdokładniej okulista zbada dno oka zapuszczając wcześniej krople rozszerzające źrenicę, ale można wykonać to badanie także bez ich zapuszczania. Krople te zazwyczaj działają kilka godzin i powodują przez ten czas gorsze widzenie oraz większą wrażliwość na światło. Pacjent nie powinien więc prowadzić samochodu po badaniu. Przed wykonaniem badania pacjent powinien powiadomić lekarza o aktualnie przyjmowanych lekach, alergii na leki, jaskrze lub jaskrze występującej rodzinnie, żeby uchronić się przed rzadkimi, ale możliwymi działaniami niepożądanymi po kroplach (m.in. wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego). W trakcie badania dna oka okulista może prosić pacjenta by ten spoglądał w różnych kierunkach, by w ten sposób lepiej uwidocznić sobie różne obszary tylnego odcinka oka. W trakcie badania pacjent może odczuwać olśnienie wywołane używanym światłem, które samoistnie przechodzi po krótkiej chwili.

Wziernikowanie bezpośrednie

Najprostszą techniką badania dna oka jest wziernikowanie bezpośrednie.

Wykonuje się je przy użyciu urządzenia o nazwie oftalmoskop, które okulista przeprowadza trzymając wziernik elektryczny przed własnym okiem i zbliżając się do oka pacjenta obserwuje jego dno w ten sposób, że oko prawe lekarza bada dno prawego oka, a lewe – lewego oka pacjenta. Zaletą oftalmoskopu (często zasilanego na baterie) są jego małe wymiary i możliwość użycia w każdych warunkach, także przy łóżku obłożnie chorego. Minusami tej techniki są: brak widzenia stereoskopowego (trójwymiarowego), małe pole widzenia oraz słaby wgląd w obwodową część siatkówki.

Wziernikowanie pośrednie

Lepszą techniką jest wziernikowanie pośrednie. Pozwala ono uzyskać obraz odwrócony, ale stereoskopowy i o większym polu widzenia. Wykorzystując tę technikę, okulista przeprowadza badanie w lampie szczelinowej (specjalny mikroskop) i za pomocą albo specjalnej soczewki skupiającej, którą trzyma przed badanym okiem pacjenta (bezdotykowo) lub za pomocą specjalnego trójlustra Goldmanna (centralnie ułożona soczewka skupiająca, otoczona trzema lustrami), które po wcześniejszym znieczuleniu miejscowym zakłada na oko. Do wziernikowania pośredniego służy też wziernik Fisona, kiedy to dno oka okulista ogląda przez specjalne okulary, które wraz ze źródłem światła ma przytwierdzone do kasku na głowie i dodatkowo używa do tego specjalnej soczewki skupiającej trzymanej przed badanym okiem pacjenta.

Funduskamera

Badanie dna oka można wykonać także przy użyciu funduskamery. Polega to na zrobieniu kolorowego zdjęcia dna oka o wysokiej rozdzielczości, na podstawie którego okulista dokonuje oceny. Badanie dna oka z zastosowaniem funduskamery znacznie poprawia komfort badania zarówno lekarzowi, jak i pacjentowi oraz u większości pacjentów nie wymaga rozszerzenia źrenic.

Wskazania do wykonania badania dna oka

Wskazania do wykonania badania dna oka to:

• każdy zdrowy człowiek raz na 2-3 lata podczas regularnych badań kontrolnych,
• osoby, u których doszło do obniżenia ostrości widzenia, z zaburzeniami widzenia barw lub odczuwania światła, z ubytkami w polu widzenia, zgłaszające epizody krótkotrwałego całkowitego zaniewidzenia,
• osoby ze schorzeniami ogólnymi, w których przebiegu dochodzi do zmian na dnie oka (m.in. cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroby krwi, choroby nowotworowe),
• osoby z bólami głowy,
• osoby po urazach głowy, nieprzytomne lub po utracie przytomności,
• osoby z zaburzeniami równowagi,
• osoby z chorobami ośrodkowego układu nerwowego, z nieprawidłową reakcją źrenic na światło,
• dzieci i dorośli z zezem,
• wcześniaki,
• osoby stosujące leki, które mogą doprowadzić do zmian na dnie oka,
• osoby, u których występuje częste mruganie lub nawracające stany zapalne powiek i spojówek.

Badanie dna oka pozwala rozpoznać większość schorzeń oka, w tym:

• siatkówki - np. odwarstwienie, choroby plamki (w tym zwyrodnienia, jak np. AMD-zwyrodnienie plamki związane z wiekiem), zapalenia, zwyrodnienia, nowotwory (m.in. siatkówczak), zator tętnicy środkowej
• siatkówki, zakrzep żyły środkowej siatkówki,
• nerwu wzrokowego – np. jaskra, zapalenia,
• błony naczyniowej – np. zapalenia, zwyrodnienia, nowotwory,
• ciała szklistego – np. wylew krwi, zmętnienia.

Dzięki niemu okulista może również zdiagnozować wiele chorób z różnych dziedzin medycyny, w tym:

• endokrynologia – np. cukrzyca,
• kardiologia – np. nadciśnienie tętnicze, miażdżyca naczyń krwionośnych,
• neurologia – np. nadciśnienie wewnątrzczaszkowe (np. z powodu guza mózgu), SM,
• hematologia - np. białaczka, niedokrwistość, skazy krwotoczne,
• choroby zakaźne - np. gruźlica, kiła, AIDS, toksoplazmoza,
• immunologia – np. sarkoidoza, toczeń,
• onkologia – nowotwory dające przerzuty do oka (sutka, oskrzeli, płuc, przewodu pokarmowego, nerki, czerniak skóry).

Okulista badając dno oka, jest w stanie nie tylko wykryć różne choroby oczu czy też z innych układów, ale także wykonując okresowe badania kontrolne dna, może oceniać ich przebieg, a także skuteczność leczenia.

Powiązane artykuły:

Podstawowe badanie okulistyczne >>
Gdy wzrok nie domaga, czyli kiedy iść do okulisty? >>
Ortokeratologia - niechirurgiczne leczenie wad wzroku >>

Konsultacje medyczne: dr med. Maria Lewandowska Furmanik