"Czerwone oko" jest to zadrażnienie powierzchni gałki ocznej, świadczące o jej stanie zapalnym. Zaczerwienienie oka można obserwować w przebiegu różnych schorzeń okulistycznych.
Najczęściej "czerwone oko" występuje w przebiegu zapalenia spojówek. Spojówka jest cienką, przeźroczystą błoną, która pokrywa powierzchnię gałki ocznej oraz od wewnątrz powieki. Stanowi barierę ochronną gałki ocznej, a ponadto jej komórki wytwarzają warstwę śluzową filmu łzowego.
Najczęściej zapalenie spojówek jest wywołane przez bakterie oraz wirusy. Często obserwuje się także alergiczne stany zapalne oraz infekcje wywołane przez nużeńca (głównie u osób starszych). Niekiedy stany zapalne rozwijają się na podłożu zespołu suchego oka.
Zapalenie bakteryjne, które najczęściej występuje obustronnie, charakteryzuje się dość duża ilością żółtawej, gęstej wydzieliny ropnej, która skleja powieki i utrudnia ich otwarcie, przede wszystkim rano. Towarzyszy temu podrażnienie oka, łzawienie, a czasem uczucie ciała obcego. Zmiany niewielkiego stopnia najczęściej ustępują w ciągu 5- 7 dni. Bardziej nasilone stany zapalne (mocno podrażnione oko, duża ilość wydzieliny ropnej, pogorszenie widzenia) lub przedłużające się infekcje wymagają stosowania kropli i maści z antybiotykiem - zwykle krople aplikuje się 3-6 razy dziennie w czasie dnia, a maść na noc. Są to leki zapisywane na receptę, może je zlecić okulista, ale także lekarz rodzinny, jeżeli uzna, że pacjent nie wymaga badania w gabinecie okulistycznym. Zakażenie Chlamydiami (chlamydia trachomatis) powoduje stan zapalny cewki moczowej (u mężczyzn) oraz stany zapalne szyjki macicy i jajowodów (u kobiet), które mogą przebiegać bez dolegliwości. Objawy okulistyczne to podrażnienie spojówek, wydzielina śluzowo-ropna i bolesne powiększenie węzłów chłonnych. Po około 2-3 tygodniach mogą dołączyć się zmiany dalszych części oka. Schorzenia chlamydiowe wymagają miejscowego leczenia przeciwbakteryjnego, a w przypadku potwierdzenia infekcji układu moczowo-płciowego także antybiotyków podawanych ogólnie. Pomocne, jako leczenie wspomagające, jest stosowanie kropli nawilżających, które łagodzą przykre objawy subiektywne.
Zapalenie wirusowe: jest uważane za najczęstszą postać infekcyjnego zapalenia spojówek. Przekrwieniu spojówek towarzyszy śluzowa lub wodnista wydzielina. Jeżeli zmiany dotyczą tylko spojówek, choroba nie wymaga leczenia, ale można stosować krople nawilżające, które zmniejszają dyskomfort. Konieczne jest jednak badanie okulistyczne, które wykluczy zajęcie rogówki, ponieważ wtedy niezbędne jest włączenie terapii przeciwwirusowej.
Specyficzną formą zapalenia wirusowego jest infekcja wywołana przez adenowirusy tzw. zapalenie nagminne, nazywane tak z powodu dużej zakaźności. Zmiany początkowo dotyczą spojówki (obrzęk, zaczerwienie, wylewy podspojówkowe), a po około tygodniu pojawiają się zmiany rogówkowe (ubytki nabłonka, zmętnienia). Wystąpienie zaczerwienia oka, obrzęku powieki, a czasem powiększenia przyusznych węzłów chłonnych jest wskazaniem do konsultacji okulistycznej. Pomimo, że nie istnieje leczenie specyficzne, pacjent powinien być okresowo kontrolowany okulistycznie, celem monitorowania ewentualnych powikłań. Do łagodzenia objawów wykorzystuje się preparaty nawilżające. W ciężkich przypadkach do rozważenia aplikowanie miejscowo leków stosowanych w terapii infekcji spowodowanych przez wirus opryszczki i półpaśca (acyclowir) oraz krople sterydowe.
Alergiczne zapalenie spojówek jest spowodowane przez reakcję nadwrażliwości, powstałą wskutek nieprawidłowości układu immunologicznego. Głównym czynnikiem ryzyka wystąpienia alergii jest wrażliwość osobnicza (uwarunkowania genetyczne), a także różne czynniki środowiskowe takie jak stres, zanieczyszczenie środowiska, a także niszczenie przez antybiotyki naturalnej flory bakteryjnej. Najczęstsze alergeny to pyłki roślin, roztocza kurzu, sierść zwierząt. Najczęściej spotykane zapalenia alergiczne nie zagrażają widzeniu, istnieją jednak też takie, w których rokowanie jest poważniejsze np. tzw. zapalenie atopowe. Wspólnym ich mianownikiem jest zaczerwienienie spojówki, swędzenie, łzawienie, obrzęk powiek oraz wydzielina śluzowa lub wodnista. W leczeniu stosuje się różnego rodzaju krople przeciwhistaminowe (np. olopatadyna) oraz tzw. inhibitory komórek tucznych (np. kromoglikany) a jako leczenie wspomagające częste nawilżanie gałki ocznej.
Wylew podspojówkowy, ze względu na rozlane zaczerwienienie gałki ocznej budzi niepokój pacjenta i jest nieraz powodem zgłaszania się na SOR (Szpitalny Oddział Ratunkowy). Samoistny wylew powodowany jest najczęściej przez wysiłek fizyczny lub zwyżkę ciśnienia ogólnego, często występuje też u osób z cukrzycą lub problemami hematologicznymi. Nie powoduje zaburzeń widzenia, może wchłonąć się samoistnie. Można stosować preparaty homeopatyczne z arniką, które przyśpieszają wchłanianie krwi.
Zapalenie spojówek i brzegów powiek wywołane przez nużeńca (Demodex folliculorum i brevis) - jest to przewlekłe zakażenie pasożytnicze, którego najczęstsze symptomy okulistyczne to zaczerwienienie oczu, uczucie ciała obcego, swędzenie, pieczenie spojówek i powiek. Najbardziej dokuczliwe jest zapalenie brzegów powiek, któremu towarzyszy wypadanie rzęs oraz nawracające jęczmienie. Zaostrzenie zwykle obserwuje się w okresie wiosennym, a wygaszenie zimą. Leczenie, prowadzone jest przez okulistę, zazwyczaj jest długotrwałe - może trwać kilka miesiecy. Niezbędna jest higiena brzegów powiek, bardzo przydatne są od niedawna dostępne płyny lub żele oraz chusteczki oczyszczające zawierające między innymi kwas hialuronowy, pantenol, tlenek cynku czy glikol propylenowy.
Zapalenie spojówek wywołane przez kurz, dym papierosowy lub inne czynniki fizyczne powoduje zwykle niewielki dyskomfort i ustępuje po eliminacji czynnika drażniącego. Można aplikować dostępne na rynku krople nawilżające lub (do krótkotrwałego stosowania) preparaty z tetryzoliną, które niwelują objawy subiektywne, zmniejszają obrzęk oraz zadrażnienie. Nie należy ich podawać dłużej niż kilka dni.
Zapalenia spojówek różnego pochodzenia są często spotykanymi infekcjami tzw. przedniego odcinka gałki ocznej. Jeżeli zaczerwienienie nie jest duże, powoduje raczej dyskomfort niż ból, a ostrość wzroku (po przemyciu oka solą fizjologiczną) nie jest zaburzona, można do czasu badania okulistycznego aplikować do oczu preparaty dostępne bez recepty. Jeżeli zadrażnienie nie ustępuje lub wystąpi ból oka i/lub pogorszenie widzenia należy bezzwłocznie udać się do okulisty lub lekarza rodzinnego.
Powiązane artykuły:
Podrażnienia oczu >>
Pieczenie oczu. Skąd się bierze i jak sobie z nim radzić? >>
10 domowych sposobów na dolegliwości oczu - fakty i mity >>
dr n. med. Małgorzata Mulak, lekarz okulista
