Nadmierne łzawienie oczu - przyczyny

Łzy stanowią istotny element ochronny oka. Dodatkowo pozwalają nam wyrazić emocje – zwykle smutek i ból, choć niejednokrotnie zdarza się nam zapłakać ze szczęścia czy wzruszenia. Jeśli jednak oczy łzawią niekontrolowanie, zaczynamy się niepokoić. Jakie mogą być tego przyczyny i jak dbać o nasze oczy na co dzień?

Łzawienie oczu. Ważna funkcja dla naszego wzroku

Film łzowy, potocznie nazywany łzami, pokrywa powierzchnię oka, a dokładniej spojówkę i rogówkę. Pełni szereg istotnych funkcji, o których zwykle dowiadujemy się wówczas, gdy nasze oczy zaczynają odczuwać jego niedobór lub nadmiar.
Wbrew pozorom, łzy nie składają się jedynie z wody. Gdyby tak było, nie utrzymałyby się na powierzchni oka. Film łzowy tworzą trzy warstwy:

• śluzowa - jest to wewnętrzna warstwa znajdująca się bezpośrednio na powierzchni oka, produkowana przez komórki kubkowe spojówki, dzięki niej film łzowy równomiernie przylega do rogówki;
• wodna – środkowa warstwa o największej objętości, składa się głównie z wody, produkowana przez gruczoły łzowe, nawilża powierzchnię oka, pokrywa drobne nierówności, dostarcza tlen do rogówki, oczyszcza powierzchnię oka, zawiera substancje o działaniu przeciwbakteryjnym;
• tłuszczowa (lipidowa) - zewnętrzna warstwa, produkowana przez gruczoły Meiboma, jej zadaniem jest ochrona filmu łzowego przed nadmiernym parowaniem.

Zadaniem łez jest:

• wyrównywanie drobnych nieregularności powierzchni oka;
• wypłukiwanie zanieczyszczeń i bakterii;
• nawilżanie gałki ocznej;
• nadawanie poślizgu powiekom;
• dostarczanie tlenu dla rogówki, która w przeciwieństwie do innych struktur oka nie posiada własnych naczyń krwionośnych - dzięki temu jest całkowicie przezroczysta.

Film łzowy rozprowadzany jest na oku dzięki odruchowi mrugania. Następnie, poprzez górny i dolny punkt łzowy (w okolicy przyśrodkowego kąta oka) dostaje się do kanalików łzowych, a stamtąd do woreczka łzowego i przewodem nosowo-łzowym do jamy nosowej. Nasze oczy są więc bezpośrednio połączone z nosem – to dlatego gdy płaczemy pojawia się katar.

Łzy wydzielane są na dwa sposoby. Pierwszy z nich to tzw. wydzielanie podstawowe (samoistne), zazwyczaj zupełnie przez nas niezauważone. Drugi sposób to wydzielanie odruchowe, najczęściej spowodowane czynnikami drażniącymi.

Co powoduje nadmierne łzawienie?

• Podrażnienie powierzchni oka: alergiczne lub zakaźne zapalenie spojówek, zapalenie brzegów powiek, zadrapanie lub zapalenie rogówki, ciało obce w oku, jęczmień na oku, podwinięcie rzęsy, dym tytoniowy, intensywne słońce, wiatr, suche powietrze – w klimatyzowanych lub ogrzewanych pomieszczeniach, zespół oka biurowego - u osób spędzających wiele godzin dziennie przed ekranem komputera (przyczyna rzadkiego mrugania), przebywających większość dnia w biurze, czyli w pomieszczeniu zamkniętym, ze sztucznym oświetleniem i sztuczną wentylacją oraz zazwyczaj suchym powietrzem.
• Zapalenie tęczówki, ciała rzęskowego, jaskra.
• Nieżyt nosa – katar zalegający w nosie zatyka ujście przewodów nosowo-łzowych upośledzając odprowadzanie łez z oczu.
• Zatkane lub niedrożne kanaliki łzowe – często u małych dzieci (nie zdążyły się jeszcze rozwinąć), u osób w podeszłym wieku lub po urazach.
• Noszenie soczewek – mimo stałego doskonalenia soczewek przez producentów, nadal są one ciałem obcym w oku. Zaburzają wydzielanie łez, zmniejszają częstość mrugania, powodują wysuszanie powierzchni oka.
• Zespół suchego oka – wydaje się, że suche oko i nadmiar łez to pojęcia, które się wykluczają. Otóż wcale tak nie jest. Jeśli wydzielanie podstawowe łez jest upośledzone, oko staje się wysuszone i dużo bardziej podatne na czynniki drażniące, które z kolei wywołują nasilone wydzielanie odruchowe. Łzawienie jest charakterystycznym objawem nadmiernego parowania łez spowodowanego zaburzenia warstwy lipidowej filmu łzowego. Zespół suchego oka może pojawić się w przebiegu chorób ogólnoustrojowych, np. reumatoidalnego zapalenia stawów, zaburzeń hormonalnych (ciąża, okres około i pomenopauzalny), trądziku różowatym, w efekcie stosowania miejscowych kropli na jaskrę i większości kropli zawierających konserwanty, leków ogólnych (np. obniżających ciśnienie krwi, przeciwdepresyjnych), pod wpływem czynników zewnętrznych, np. gorące, suche powietrze i noszeniu soczewek kontaktowych.

Jak dbać na co dzień o nasze oczy?

Aby nasze oczy były zdrowe, warto, w miarę możliwości, chronić się przed wyżej wymienionymi czynnikami szkodliwymi.

• Staraj się dbać o nawilżanie powietrza w zamkniętych pomieszczeniach – np. stosując specjalne nawilżacze lub po prostu rozwieszając mokry ręcznik. 
• Zakładaj okulary przeciwsłoneczne zakupione w renomowanych salonach.
• Noś soczewki dobrane przez okulistę.
• Daj oczom odpocząć, rób przerwy w pracy przed komputerem – patrz w dal, bo to odpręża nasze oczy.
• Pij dużo wody – gałka oczna i film łzowy składają się głównie z wody i jak reszta ciała, także mogą się odwodnić.
• Często mrugaj.
• W przypadku odczucia suchości, pisaku pod powiekami i podrażnienia, czyli w najczęściej spotykanych sytuacjach, również wtedy, gdy towarzyszy im nadmierne łzawienie - sięgnij po krople nawilżające, które nie zawierają konserwantów.
• Zgłoś się do okulisty, gdy odczuwasz jakiekolwiek niepokojące dolegliwości oczne, szczególnie gdy nie mijają po kilku dniach stosowania kropli nawilżających. Warto pamiętać, że stany takie jak ciała obce w oku, infekcyjne zapalenie spojówek, choroby rogówki, tęczówki, ciała rzęskowego czy jaskra wymagają szybkiego specjalistycznego leczenia.

Lekarz Irena Wojtowicz